Linux İsletim Sistemi

Linux, kullanıcılarıyla buluştuğu 1991 yılından beri kendine saygın bir yer edinmiş ve haklı bir kullanım yaygınlığı bulmuştur. Linux, diğer UNIX türevlerine benzer şekilde çok kullanıcılı, çok görevli bir işletim sistemidir. Diğer UNIX'lerin aksine Internet üzerinden ücretsiz dağıtılması, hızla gelişmesini sağlamış, dünya üzerinde milyonlarca (1999 yılı tahminlerine göre 15 milyon) destekçisi olmasına neden olmuştur.

Linux, geniş bir donanım desteği ile geliyor ve 16 işlemciye kadar verdiği destekle yüksek oranda ölçeklendirilebilirlik sunuyor. 386 ve üzeri tüm işlemcilerde çalıştığı gibi 1992'den beri sürat rekorunu elinde bulunduran Alpha işlemcilerde de rahatlıkla kurulabiliyor.

Linux ücretsiz olarak dağıtılıyor. Bunun anlamı, Internet'ten kaynak kodu da dahil olmak üzere çekirdek kodunu indirebilir ve derleyebilirsiniz. Sadece çekirdeğini değil, GNU lisansı altında verilen onbinlerce yazılım da ücretsiz temin edilebiliyor. Kaynak kodunun, işletim sistemiyle birlikte verilmesinin büyük önemi var. Serbest yazılım felsefesi içindeki özgürlük, size elinizdeki yazılımı yazar isim hakkını gözeterek değiştirme ve yeniden dağıtma hakkı verir.

Linux'un gelişmiş grafik arayüzü, görsel uygulamaların çalıştırılması için hızlı bir ortam oluşturuyor. Kolay uygulama geliştirme araçları, ağ üzerinden veri iletişimini, kullanıcıyla etkileşimi, veri tabanı yaratılmasını ve yönetimini, web uygulamalarını çok kolay bir hale getiriyorlar.

Linux'u alırken yanında gelen uygulama yazılımları artık tam teşekküllü denilecek kadar geniş ve gelişmiş yapıdadır. Birkaç yıl öncesine kadar sıkıntısı hissedilen uygulama yazılımları, birer birer boy göstermeye başladılar.

Linux, aynı disk üzerindeki işletim sistemleriyle uyum içinde çalışabilir. Bilgisayarın açılışı esnasında dilediğiniz sistemden başlayabilirsiniz. Linux'un DOS, FAT16, FAT32 dosya sistemi uyumluluğu yanında DOS programlarını çalıştırmak için DOSEMU, Windows programlarını çalıştırmak için VMware, Wabi ve Wine programları vardır.

Aşağıda Linux'un temel parçalarını ve bunların özelliklerini göreceğiz.

Çekirdek : Linux'un çekirdeği bir bakıma sistemin beyni sayılabilir. Çekirdeğin adı "Linux"tur, ancak pek çok kişi tarafından tüm dağıtıma verilen ismin "Linux" olduğu zannedilir. Dünya üzerindeki dağıtımlar 1999 itibariyle 40'ın üzerindedir. Ancak hepsi aynı çekirdeği kullanır, değişen tek şey dosya ve dizin yapısı, dağıtıma giren belgeler, paketler, dağıtımın fiyatı ve dağıtımın hedeflediği kullanıcılardır.

Birden çok kullanıcı desteklemesi : Linux, dizayn aşamasından bu yana hep birden çok kullanıcıyı desteklemek amacıyla yazılmış ve buna göre programlanmıştır.

Birden çok görevin aynı anda yapılması : Linux, birden çok görevin aynı anda yapılmasına olanak veren bir sistemdir.

Kararlılık : Linux, 1.0 sürümünün Internet sitelerine konulduğu 14 Mart 1994 yılından beri beta denemelerini geçmiş ve kararlı bir yapıya bürünmüştür.

Çok işlemcili SMP desteği : Linux'ta Intel ve SPARC platformlarında mevcuttur. Sürüm numarası 2.0 ile başlayan SMP çekirdekler açılırken sistemde kaç tane işlemci olduğunu bulur ve buna göre kendisini ayarlar.

Linux ve ağ teknolojileri : Linux, doğrudan doğruya Internet'e hazır olarak bağlanabilmesi için TCP/IP desteği ile gelir. Bu sayede TCP/IP konuşan diğer bilgisayarlarla ve işletim sistemleriyle rahatça anlaşabilir. TCP/IP'nin yanında NetBEUI, Samba (Windows makinalarının birbirleriyle konuşmak için kullandıkları protokol), Appletalk (Macintosh) gibi protokoller de desteklenir.

Güvenlik mekanizması : Linux, 386 ve üstü işlemcilerda korumalı kipte (protected mode) çalışır. Böylece bu kipin özelliklerinden sonuna kadar faydalanır.

Grafik arabirimi : X Window (kısaca X) adı verilen ve MIT'te geliştirilen grafik arayüzü, Linux'ta sadece metin ekranda çalışmak istemeyen kullanıcılar için ilginç sayılabilecek bir yazılımdır. X altında farklı ruhlara hitap eden, değişik görüntüler sunan pek çok pencere denetleyici vardır.

Donanım Gereksinimleri

Linux'un daha önce de belirttiğimiz gibi donanımdan sonuna kadar faydalanması neticesinde son derece düşük donanım maliyeti vardır. Desteklediği kartlar piyasada her an bulunabilir cinstendir.

En Düşük Donanım İhtiyacı

• 386 SX/16 işlemci ve 4Mb RAM
• En az 150 Mb boş disk bölümü ve bir takas bölümü

Kullanılabilir Donanım İhtiyacı

• Bir Pentium, AMD ya da Cyrix işlemci
• 32Mb RAM
• En az 300 Mb boş sabit disk alanı ve bir takas alanı
• İyi bir grafik ekran görüntüsü alabilmek için en az 1 ya da 2Mb bellekli ekran kartı
• Fare (PS/2, Microsoft, Mouseman)

Desteklenen Donanımlar

CPU (MİB - Merkezi İşlem Birimi)

386 ve üzeri Intel uyumlu tüm işlemciler (386, 486, Pentium, PentiumII, Pentium Pro, Celeron ve türevleri) ile değişik üreticilerin dağıttığı Intel uyumlu işlemcilerde (AMD, Cyrix) Linux sorunsuz olarak çalışabilir. Amiga'larda kullanılan Motorola işlemcilerde de (68020, 68030, 68040 ve 68060) Linux çalışabiliyor. Bunların yanında daha gelişmiş sayılan DEC Alpha, SPARC, StrongARM, MIPS, HP PA-RISC ve PowerPC (Macintosh'larda kullanılan) işlemcilerde de Linux kurulmuştur.

Mimari

ISA, EISA, VESA ve MCA (IBM PS/2'lerde kullanılan Micro Channel Architecture) mimarilerindeki anakartlar desteklenir. Yerel veri yollarından VLB ve PCI da Linux ile sorun çıkartmadan çalışacaklardır.

Bellek

Teorik olarak 4GB'a kadar RAM desteklenmektedir.

Sabit Disk

EIDE ve IDE diskler ile MFM ve RLL'e sahip 8 ve 16 bitlik sabit disk denetleyicileri Linux tarafından desteklenir. Benzer şekilde SCSI denetleyicisi desteklenen (Advansys, Adaptec AHA 1542, 1522, 1740, 27xx ve 29xx gibi) tüm SCSI sabit disk ve CD-ROM'larla Linux altında çalışabilirsiniz. CD-ROM aygıtlarından Matsushita/Panasonic, Mitsumu, Sony, Soundblaster, Toshiba ve ATAPI gibi türler de desteklenenler arasındadır.

Ekran

Metin ekranlarda SVGA, VGA, EGA, CGA veya Hercules kartlar ile X Window grafik ekranı altında S3, ATI Mach8/32/64, Trident, ET3000/4000, Paradise, Cirrus Logic gibi kartlar desteklenir.

Ağ Kartları

Onlarca tip ethernet kartı desteklenir ve halen bu liste gittikçe artmaktadır. 3COM, WaveLAN, Western Digital, D-Link, Intel, DEC, HP, AMD, Zenith firmalarının ürettiği kartların çok büyük bir çoğunluğu tanınabilir. Genellikle en sık kullanılan ethernet kartları NE2000 ve 3COM uyumlulardır.

16450 ve 16550 UART tabanlı seri kartlar ve tüm asenkron modemler Linux altında çalışır. Internal (makinanın içine takılan) veya external (makinanın dışında duran) modemler ile Linux yardımıyla Internet'e bağlanabilirsiniz. Winmodem'leri Linux ile birlikte kullanamazsınız. ISA modemler Linux ile sorunsuzca çalışır.

Ses Kartları

Linux, SoundBlaster, ProAudio Spectrum, Gravis Ultrasound, AWE 32/64 gibi ses kartlarını destekler.

Yazıcılar

Linux'un yazıcı desteği nispeten kısıtlıdır. Windows uyumlu olduğu söylenen birtakım yazıcılar Linux altında çalışmazlar. Aslında temel bir kural olarak şunu belirtebiliriz ki paralel veya seri porta takılan her yazıcı ve çizici, sürücüsü olduğu sürece Linux tarafından desteklenir. Hatta bir yerel ağ üzerinden bu yazıcılar birden çok makinaya paylaştırılabilir.

Fare

Linux, Microsoft, Mousesystems ve Logitech serial mouse, ATI XL, Logitech ve Microsoft busmouse ile PS/2 mouse desteklenir.

Ön hazırlıklar

Kuruluma başlamadan önce birtakım ön hazırlıklardan geçmeniz gerekiyor. Bunlardan kısaca söz edelim.

Genel Bilgisayar Bilgisi

• Daha önce, önsözde de belirttiğimiz gibi bilgisayarlar hakkında detaylı olmasa da bazı ön bilgilere sahip olmalısınız. Özellikle bilgisayarın sabit diskinin büyüklüğü (Mb cinsinden), türü (IDE, SCSI), hafıza (Mb cinsinden), CDROM (varsa, IDE veya SCSI olmayan CD sürücülerin modeli) ve farenin tipi bilinmelidir. Bunları bilgisayarı satın aldığınız yerden öğrenebilirsiniz.
• Video kartının özelliklerinden ve monitörünüzün tipinden haberdar olmalısınız. Özellikle monitörün hangi ekran çözünürlüğünü destekleyebildiğini öğrenin.

Ağ Bilgisi

Eğer bir ağa bağlı iseniz ağ özelliklerini ve ağa bağlanabilmek için gerekli bilgileri sistem yöneticinizden öğrenin. Slackware kurulumu için bir ağa bağlı olmak zorunda değilsiniz. Aşağıda yazılanlar, bilgisayarınızı Internet'e ethernet kartı yardımıyla bağlamak için gerekli bilgileri içerir. Eğer telefon hattı üzerinden Internet bağlantısı planlıyorsanız aşağıdakilerin hepsi işinize yaramayabilir.

• Makinanızın IP adresi : 144.122.72.14 benzeri 4 adet birbirinden nokta karakteriyle ayrılmış rakamlardan oluşmalıdır.
• Ağ maskesi : Yine IP adresine benzer şekildedir, genellikle 255.255.255.0 gibi bir rakamdır.
• Arayüz (gateway) adresi : Bilgisayarınızın dış dünyaya açılan kapısı
• Alan adı sunucusu (DNS) IP adresi : Makine adından IP adresini bulmak için kullanılır.
• Alan adı (domain name), örnek olarak hiperonline.net
• Makine adı  (host name), örnek olarak hiperonline.net

Linux ile internete bağlanmak

İnternet'e bağlanmak için en kullanışlı araçlardan biri KDE ile gelen kppp programıdır.

X Window altında MS-Windows ortamına alışkın kullanıcılar içinde oldukça kullanışlıdır. MS-Windows altındaki çevirmeli ağ ile yaptıkları tüm işleri oldukça pratik bir hale getiren bu program şu anda Türkiye'de bulunan internet servis sağlayıcıların kullandıkları tüm şifreleme yöntemlerini desteklemektedir.

Kppp'nin kullanımı:

Önce kppp'yi çalıştırmak gerekiyor, bunun için Alt - F2 tuşuna basıp ekrana gelen kutucuğa kppp yazın.

Programı ilk kez çalıştırıyorsanız; SETUP dügmesine basmalısınız. Bu sayede KPPP ile ilgili ayarların yapıldığı pencere ekrana gelir.

"ACCOUNTING" sekmesi ile kullanağınız bağlantıların özelleşmiş ayarlarını yapabilirsiniz. Bu ayarlar altında "New..." yazan düğme ile kullanmak istediğiniz ayarlar topluluğunu düzenleyebilirsiniz. Ilk sekme altında "Dial Setup" ayarları yapılmaktadir. "Connection Name" kısmına bu ayarlar topluluğuna vermek istediğiniz ismi yazmalısınız. "Phone Number" bölemesine internet servis sağlayıcınızın size verdiği telefon numarasınız yazmalısınız. "Authetication" seçeneklerinden:

"Script-Based" seçeneği ile bağlanmak istediğiniz servis sağlayıcının siz bağlandığınızda terminallerde şifre, kullanıcı isminin vs. istenmesi ve verilecek cevapların programca bir yığın dosyası halinde kullanılması ve bağlantının otomatikleştirilmesi için kullanılır. Eğer Superonline, Garanti.Net, Turk.net gibi bu şifreleme yöntemini kullanan bir servis sağlayıcı ile çalışıyorsanız yapmanız gerekenler;

• Bir terminal ekranında sistem sağlayıcınızın kullanıcı adı, şifre istediği imleçlerin belirlemesi ("username:", "login:" "password:" gibi). Ancak bunlar bilinmiyor ise genelde kullanılan imlecin sonunda ":"bulunmaktadır. Ve sadece bu ":" kullanılabilir.
• Sekmeler arasında bulunan Login-Script sekmesi altında; SEND ve EXPECT çiftleri ile işlem yapılır. Ilk önce EXPECT seçilir ve yandaki boşluğa ":" yazılır. "ADD" tuşu ile bu metin yığına eklenir. SEND seçilerek gönderilmesi gerekilen bilgi (kullanıcı adı veya şifre) yazılır ve sonra yığına eklenir. Gerektiği kadar bu kullanılarak bağlantı sağlanır.

"PAP" genelde Ms-Windows sunucularının kullandığı şifreleme sistemidir. kullanıcı adı, şifre gibi bilgiler terminallerde direkt olarak girilmez ve ayrı bir protokol ile gönderilir, bu seçenek ile böyle bir sunucuya bağlanmak için kullanılacak seçenektir. Ve kullanıcı ismi, şifre bilgileri programın ana ekranındaki gerekli yerlere yazılmadır.

"Terminal-Based" seçeneği ise bağlantı anında sizin gerekli girişleri yapmanız için bir terminal ekranı açmaktadır.

DNS sekmesinde ise gerekli olan bilgiler; kullanacağınız alan adı sunucularının IP'leridir. Bu DNS IP numarasını mutlaka servis sağlayıcınızdan öğrenmeli ve kutucuğa yazmalısınız.

"DEVICE" bölmesinde ise modeminizin bağlı olduğu portu seçmelisiniz. /dev/cua0 dos altındaki com1'e denk gelmektedir. cua1 ise com2... ve sırayla devam eder.

"MODEM" bölümünde modeminizle ilgili ayarları yapabilirsiniz.

"PPP" bölümünde kullanacağınız pppd programının yerini, gerekli argümanları ayarlayabilir ve kppp'nin bazı davranışlarını belirleyebilirsiniz.

Program çalıştırıldığında en üstteki seçmeli bölmeden kullanmak istediğiniz bağlantı ayarlarını seçmelisiniz. Şifreleme yönteminize göre aşağıdaki bölmelere şifre, kullanıcı adlarını girmelisiniz.

Show Log window seçeneği ise bağlantı gerçeklemesi öncesi ve sonrasında kullanılan komutları ve cevapları görüntüler.

"CONNECT" tuşuna bir dokunuş ile artık internete bağlanabilirsiniz.

Linux komutları

Linux altında kullanabileceğiniz yüzlerce komuttan en önemlilerini alfabetik sıraya koyarak yerleştirdik. Linux'u öğrenmeye çalışanlar için bu sayfa ilk başlangıç noktası sayılabilir. Daha geniş bilgi için Türkçe ya da İngilizce Linux kitaplarından bir tanesini tavsiye ederiz.

Her komutun sol tarafta adını ve örnek kullanımını, sağ tarafta ise açıklamasını bulabilirsiniz.

Linux Altında TV kartı kullanımı

Kendinize yeni ve güzel bir tv kartı aldınız ancak zevkli bir şekilde kullanamıyorsunuz. Ya sırf TV kartınızı kullanmak için Windows kurdunuz, TV izlemek için sık sık Linux-Windows değişimi yapıyorsunuz yada artık windows kullanmaya başladınız ve bu iş sizin sinirlerinizi bozuyor.

Tv kartınızı linux altında kullanamıyorsanız ilk olarak yapmanız gereken Tv kartınızın markasını ve modelini öğrenmek. Aslen bu konuda ne kadar fazla detay bilirseniz o kadar iyi olur. Mesela TV kartınızın üzerindeki Tuner'ın markasını ve modelini biliyorsanız kesinlikle büyük zaman kazanırsınız.

TV kartınızı kullanmak için gerekenler:

• En az 2.0.36 olmak üzere 2.0.x veya 2.1.x çekirdek. 2.2.x ve 2.3.x çekirdeklerde modul sisteminde kökten değişiklikler yapıldığı için bu yazıda anlatılanlar çalışmayabilir. (Aslen 2.2-3.x çekirdeklerle daha denenmedi)
• bttv sürücüsü. Ve yeniden düzenlenmiş kaynak kodları, başlık dosyaları
• Şimdilik linux altında çalışan en güzel TV programlarından biri olan XawTV

bttv sürücüsünü derlerken pek çok ayrıntı ile uğraşmanız gerekmektedir. Ilk olarak bttvdrv.tgz dosyasındaki yeniden düzenlenmiş dosyaların bttv/driver dizinine kopyalamanız. Kopyalama işleminden sonra bttv/driver/dizininde ister makefile içinden düzenleyin (deneyimli kullanıcılar için) istersenizde o dosyayı ellemeden aynı dizindeki update dosyasını düzenleyin. Update dosyası içinde:

"xinsmod bttv radio=0 card=1 #vidmem=0xf00"

satırı bulunmaktadır. Bu satırda;

• Eğer radyo kartınız varsa radio=0 yazısını radio=1 yapmalısınız.
• card= ibaresini Makefile'da listelenen kartlar içinden ve kullandığı PLL cinsine göre PLL=0,1,2 yapmalısınız.
• Ayrıca Tv kartınızın tuner'ına göre "xinsmod tuner debug=0 type=5" satırının da düzenlemeniz gerekmektedir.

Şimdi bttv'yi derleyebilirsiniz. bttv dizinine gidin:

# make ; make install

komutunu verin(tırnaklar yok).

Bu komuttan sonra ise bttv/driver dizinindeki MAKEDEV dosyasını çalıştırmalısınız. Bu komut ile /dev dizini altında aygıtlarınız oluşturulacaktır.

Artık bttv derlendiğine göre tv kartınızı kullanmak istediğiniz zaman bttv/driver dizinindeki update dosyasını kullanarak tv kartınızı linux altında kullanılabilir duruma getirebilirsiniz.

Şimdi sıra Tv izleme programında. XawTV bu işin çok güzel bir şekilde üstesinden geliyor. XawTV'yi derlerken tek bir yerde sorunla karşılaşabilirsiniz, o sorun ise KDE'nizin kütüphane dosyaları ile olabiliyor, kradio isimli radyo programı ile ilgili derleme işleminde çıkıyor. Eğer bu sorun ile karşılaşırsanız

./configure --disable-kradio ; make 

komutu ile sorunun üstesinden gelebilirsiniz.

XawTV derlenirken v4l-conf isimli bir program oluşuyor. Bu program ile bttv sürücüsü ekran kartınızın Linear Frame Buffer'ına doğrudan erişim kazanmaktadır. Ancak bunun için root olmanız gerekmektedir. Ayrıca Tv izlemek için X'i her açışınızda bu programı çalıştırmanız gerekmektedir....      

İyi Calısmalar